মাৰ কবৰৰ কাষতে মোৰ বাবে কবৰ খন্দা
হৈছে৷ জুম্মাঘৰৰ মুয়াজ্জিনে কবৰ খন্দাৰ তদাৰক কৰিছে৷ তেওঁৰ মাতটো মিঠা৷ তেওঁ হাত
লৰাই লৰাই কবৰ খন্দা বিষয়ক কথা কৈ আছে৷ কবৰ খন্দা কেইজনে অবাক হৈ তেওঁৰ কথা
শুনিছে৷ মুয়াজ্জিনে কৈছে, "কবৰ দুই ধৰণৰ থাকে৷ সিন্দুক কবৰ আৰু বোগদাদি
কবৰ৷ তোমালোকে কেৱল সিন্দুক কবৰহে পাৰা৷ আফচোচ! শুনা, কবৰৰ গভীৰতা এনেকুৱা হ'ব লাগে, যদি মৃতকক জীয়াই তোলা হয়, তেওঁ যাতে বহিব পাৰে৷ মানকৰ নেকেৰৰ
প্ৰশ্নৰ উত্তৰ তেওঁক বহুৱায় দিব পাৰিব লাগিব, এয়ে বিধান৷ মানকৰ নেকেৰৰ প্ৰথম প্ৰশ্নটো কি তোমালোকে জানা?"
"নাই, হুজুৰ৷"
"প্ৰথম প্ৰশ্নটো বৰ অদ্ভুত৷ প্ৰথম
প্ৰশ্ন -- তুমি পুৰুষ নে নাৰী?"
"কি কয়? মই শুনিছিলো -- তোমাৰ ধৰ্ম কি? তোমাৰ নবী কি?"
"এইবিলাক প্ৰশ্নও কৰা হৈছে৷ পিছে
প্ৰথম প্ৰশ্ন -- তুমি পুৰুষ নে নাৰী৷ এই প্ৰশ্নটোৰ অৰ্থ কি জানা?"
"নাজানো৷"
"এই প্ৰশ্নটোৰ পৰা বুজা যায়,
মানকৰ
নেকেৰে মৃত ব্যক্তিৰ বিষয়ে একো নাজানে৷"
"আচৰিত কথা৷"
"আচৰিত হ'ব লগীয়া একো নাই৷ অনৱৰতে মনত ৰাখিবা
তুমি পুৰুষ৷ মানকে সুধিছে -- তুমি পুৰুষ নে নাৰী৷ মানকৰ নৰেকেৰ চেহেৰ দেখি তোমাৰ
কলিজা উঠিল কঁপি৷ তুমি ভুলবশতঃ ক'লা, মই নাৰী৷ তেতিয়াই গ'লা ধৰা পৰি৷ তাৰ পিছত আৰম্ভ হ'ব থানাৰ পিটন৷"
"থানাৰ পিটন কি?"
"আসামী ধৰি নি পুলিচে থানাত যি
ধৰণৰ পিটন দিয়ে, তাকে কয় থানাৰ পিটন৷"
এই মুয়াজ্জিনজন ডাঙৰ মামাৰ ঘনিষ্ঠ
বন্ধু৷ ডাঙৰ মামা আমাৰ ঘৰতে ডাঙৰ হৈছিল৷ দেউতাই তেওঁক মাদ্ৰাছাত নাম লগাই দিছিল৷
মুয়াজ্জিনৰ লগত ডাঙৰ মামাৰ মাদ্ৰাছাতে চিনাকি৷ ডাঙৰ মামাই প্ৰায়ে তেওঁক বুৰ্বক
বুলি মাতে৷ মুয়াজ্জিনে (আচল নাম মুনসি ৰইছ) লগে লগে কয়, তুমিও বুৰ্বক৷ বুৰ্বক, বুৰ্বক, বুৰ্বক৷
ডাঙৰ মামাৰ খবৰটো মই তেওঁৰ বন্ধুক জনাব
পৰা নাই৷ জীৱিত মানুহৰ সেইটো ক্ষমতা আছে৷ মৃত ব্যক্তিৰ নাই৷
একেলেগে বহুত চৰায়ে কিৰিলিয়াইছে৷ ডাঙৰ
মামা ঢুকাল নেকি? ডাঙৰ মামাৰ মৃত্যুত অজস্ৰ চৰায়ে কিৰিলিওৱাৰ কথা৷ মামা হ'ল পক্ষীপ্ৰেমী৷ তেওঁৰ এটাই নিচা,
হাবিয়ে-জংঘলে
ফলৰ গছ ৰোৱা৷ চৰায়ে খাবলৈ ফল৷ প্ৰতি বছৰে বহাগৰ মাহত মিনি ট্ৰাক ভৰ্তি গছৰ পুলি লৈ
তেওঁ জংঘলত সোমায়৷
গাজীপুৰৰ শালনি বাৰীত তেওঁ লগোৱা লিচু
গছৰ পকা লিচু চাবলৈ তেওঁৰ লগত মই এবাৰ হাবিত সোমাইছিলো৷ বহুত বিচৰা-বিচৰি কৰাৰ
পিছতো মামাই লিচু গছ বিচাৰি উলিয়াব নোৱাৰিলে৷
হাবিয়ে-বননিয়ে ফলৰ গছ লগোৱাক লৈ মুনসি
ৰইছৰ সৈতে মামাৰ কাজিয়া৷ মুনসি ৰইছে কয়, "ফলৰ গছ তুমি ৰুব খুজিলে মানুহৰ কাৰণে
ৰোৱা৷ পশুপক্ষীৰ খাদ্যৰ ব্যৱস্থা আল্লাই নিজে কৰে৷ পৰুৱাৰ খাদ্যৰ অভাৱ নহয়৷ মানুহৰ
হয়৷ মানুহক তেওঁ জ্ঞান বুদ্ধি দিছে, গতিকে মানুহে নিজৰ খাদ্যৰ ব্যৱস্থা নিজে
কৰিবলগীয়া হয়৷"
মামাই বিৰক্ত হৈ কৈ উঠে, "চব ফল যদি মানুহেই খাই পেলায়, চৰায়ে কি খাব? বুৰ্বক৷"
"তুমিও বুৰ্বক৷ পক্ষীপ্ৰেমী
ওলাইছে৷"
"চুপ৷"
"তুমি চুপ৷"
মাইকৰ ঘোষণা শুনিয়েই ফকিৰ-ভিক্ষুবোৰে
হাতত কাঁহী-বাটি লৈ আহিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ সিহঁতৰ চকুৱে মুখে আনন্দ৷ দুটা গৰু জবাই
কৰা হ'ব৷ কবৰ দিয়া হোৱাৰ পিছত ফকিৰ-ভিক্ষুক খুৱাব৷
ফকিৰ-ভিক্ষুৰ বাবে এটা গৰু, সাধৰণ মানুহৰ কাৰণে এটা গৰু৷ যিয়ে গৰু
নাখায় তাৰ বাবে খাহীৰ মাংস৷
মোৰ মৃত্যুৰ বাবাদ যি তিনিটা অবোধ
প্ৰাণীক বলি দিয়া হ'ব, সিহঁতক দেখিলো৷ গৰু দুটাই মাহনন্দে ঘাঁহ খাই আছে৷ ছগলীটোৱে একো খোৱা
নাই৷ মৃত্যুৰ পিছত এই প্ৰাণীবোৰৰ কাৰণে অন্য জগত আছেনে? সিহঁতৰ জানো আত্মা আছে?
মোৰ মন গৈছিল গাওঁৰ ঘৰখনলৈ যাবলৈ৷
বহুদিন তালৈ যোৱা নাই৷ বাৰীৰ পিছৰ সেউজীয়া শেলুৱৈয়ে ঢকা পুখুৰীটো অদ্ভুত৷ এই
পুখুৰীটোত দুটা প্ৰকাণ্ড শাল মাছ আছে৷ মাজে মাজে শাল মাছ দুটা ধৰিবলৈ চেষ্টা কৰা
হয়৷ কোনোবাৰে ধৰিব নোৱাৰে৷ বহুতৰে ধাৰণা এই দুটা মাছ নহয়, জিন৷ মাছৰ ৰূপ ধৰি পুখুৰীত বাস কৰে৷
এই পুখুৰীটোত আৰু ৰহস্য আছে৷ কেতিয়াবা
কেতিয়াবা পুখুৰী ভৰি পদুম ফুল ফুলে৷ তেতিয়া ধৰি লোৱা হয়, আমাৰ ঘৰৰ কোনোবা মৰিব৷ সৰু খুৰা যেতিয়া
ঢুকায়, তেতিয়া পদুম ফুলেৰে পুখুৰী ভৰি গৈছিল৷ মোৰ ডাঙৰ ককাইদেৱে যেতিয়া জাম
গছৰ ডালত চিপ লগাই মৰিছিল, তেতিয়াও পুখুৰী ভৰি পদুম ফুলিছিল৷
ককাদেউতা তেতিয়া জীয়াই আছিল, তেওঁ আদেশ দিলে, "চব পদুম শিপাৰে সৈতে উঘালী আন৷ এডালো
যাতে নাবাচে৷" মোৰ মৃত্যুত বাৰু পদুম ফুল ফুলিছেনে? এবাৰ যদি তালৈ যাব পাৰিলোহেঁতেন! বৰকৈ চাবলৈ মন
গৈছে৷
মন গ'লেও ঘৰলৈ যাব পৰা নাই৷ মৃত ব্যক্তিৰ
কোনো ইচ্ছা-অনিচ্ছা নাথাকে৷ আনৰ ইচ্ছাই তাৰ ইচ্ছা৷ এই আনজন কোন?"
মোৰ ডেডবডি নাহে, খবৰটো হয়তো আহি পাইছে৷ কবৰ-খন্দা মানুহ
আৰু মুয়াজ্জিন ডাঙৰীয়া গুচি গৈছে৷ বহুতেই গুচি গৈছে, কেৱল ফকিৰ-ভিক্ষুৰ দলটো যোৱা নাই৷
সিহঁত হতাশ, কি কৰিব ভাবি পোৱা নাই৷ সিহঁতৰ লিডাৰ শ্ৰেণীৰ এজনে ক্ষুদ্ধ মাতেৰে
কৈছে, "মাতি আনি কিহৰ ফতুৱামি?"
লিডাৰৰ কথাত সকলোৱে হয়ভৰ দিয়া দেখা
যায়৷ ফকিৰ-ভিক্ষুৱেও তাকেই কৰিলে৷ হয়ভৰ দিছে৷ লিডাৰে ক'লে, "আজি নুখুৱাই মানিলো, কেতিয়া খোৱাব সেইটোতো জনাব
লাগিব৷"
লিডাৰৰ কাষৰজনে ক'লে, "হয় হয়৷ লাগিলে ঘৰ-দুৱাৰ ভাঙি পেলাম৷
এনে অভিশাপ দিম বংশ-গোষ্ঠী মৰি চাফা হৈ যাব৷"
মহিলা ফকিৰ এজনীয়ে ক'লে, "ঠিক কথা কৈছা৷ একদম ঠিক কথা
কৈছা৷"
লিডাৰে ক'লে, "কি ঠিক কথা? এই কথা ঠিক কথাৰো ওপৰত৷ কোনো খা-খবৰ
নকৰাকৈ যিয়ে আয়োজন কৰিছিল প্ৰথম তাকেই মৰা দৰকাৰ৷"
সমবেত কণ্ঠস্বৰ, "হয়, হয়৷"
আয়োজক কোন ধৰিব পৰা নাই৷ ইতিমধ্যে
কেবাখনো গাড়ী-মটৰ আহিবলৈ ধৰিছে৷ এখন মাইক্ৰ'বাছত উঠি মোৰ কলিগ কিছুমান আহিছে৷
দীঘলীয়া যাত্ৰৰ ফলত তেওঁলোক ভাগৰি পৰিছে৷ তেওঁলোকো ফকিৰ-ভিক্ষুবোৰৰ দৰেই ভোকাতুৰ৷
তেওঁলোকেও খোৱা-বোৱাৰ কি ব্যৱস্থা কৰিছে তাকে লৈ নিজৰ মাজত কথা পাতিছে৷ তেওঁলোককো
কিছু অসন্তুষ্ট যেন লাগিছে৷ ভোকে মানুহক কাতৰ কৰি তোলে৷ মৃত্যুৰ পিছৰ জগতত ভোক
নাই৷ তাত সেইকাৰণেই চাগে কাকো কাতৰ কৰি তুলিব পৰা নাযায়৷
বৰষুণ দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে৷ আমাৰ অঞ্চলৰ বিখ্যাত
আবতৰীয়া বৰষুণ৷ অলপ সময়ৰ ভিতৰতে খন্দা কবৰত পানী জমা হ'ল৷ কেইটামান ভেকুলীয়ে পানীত জপিওৱা-জপি
কৰি আনন্দ প্ৰকাশ কৰিছে৷ অপ্ৰত্যাশিতভাৱে সিহঁতৰ বাবে পানীৰ ব্যৱস্থা হৈছে,
সিহঁত
আনন্দিত হোৱাৰেই কথা৷
চহৰৰ হঠাৎ অহা বৰষুণজাক আৰু গাওঁৰ হঠাৎ
অহা বৰষুণৰজাকৰ পাৰ্থক্য আছে৷ চহৰৰ হঠাৎ অহা বৰষুণ মানেই দুৰ্ভোগ৷ ৰাস্তাত এক আঁঠু
পানী৷ তীব্ৰ যান-জঁট, দূষিত বিষাক্ত পানী ভাঙি ভাঙি পথচাৰীৰ ঘৰলৈ ওভতা৷ গাওঁৰ হঠাৎ অহা
বৰষুণ মানেই বিশুদ্ধ আনন্দ৷
বহুদিন আগৰ কথা, গাওঁৰ পুখুৰীৰ পাৰত বহি আছিলো, হঠাৎ আহি গ'ল বৰষুণ৷ পুখুৰীৰ পানীত বৰষুণ পৰিছে,
বুৰুবুৰণি
উঠিছে-- দেখি এনে লাগিছে পুখুৰীটো আনন্দত কলমলাই উঠিছে৷ বতাহত গছৰ ডাল-পাত লৰিছে,
এনেকুৱা লাগিছে বৰষুণৰ আনন্দত সিহঁতে নাচিব ধৰিছে৷
বৰষুণ দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল আবেলি৷ মই
ঠিক কৰিলো, বৰষুণ নেৰালৈকে পাৰত বহি থাকিম৷ বৰষুণ এৰিলে ইশ্বাৰ নামাজৰ সময়ত৷
তেতিয়া এক অদ্ভুত দৃশ্য দেখা গ'ল -- হাজাৰ হাজাৰ জোনাকী পৰুৱা ওলাই আহিছে৷
সিহঁত চবেই এক লগ হৈ এটা গোলোকৰ আকৃতি লৈছে, আৰু মুহূৰ্তৰ ভিতৰতে গোলক ভাঙি
চাৰিওপিনে চিটিকি গ'ল৷ পুনৰ গোলকৰ আকৃতি ল'লে৷ এটা সময়ত সিহঁতে মোৰ চাৰিওফালে ঘূৰিবলৈ
ধৰিলে, সিহঁতৰ ঘূৰণো বিচিত্ৰ৷ কেতিয়াবা ক্লকৱাইজ আৰু কেতিয়াবা
এন্টিক্লকৱাইজ৷ মোৰ এনে লাগিল, এই জোনাকীবোৰে মোক কিবা ক'ব খুজিছে, পৰা নাই৷ নিম্ন শ্ৰেণীৰ কীট-পতঙ্গৰ
সৈতে আমাৰ মানসিক যোগাযোগৰ কোনো ব্যৱস্থা প্ৰকৃতিয়ে ৰখা নাই৷
খ্ৰীষ্টান ধৰ্মযাজক লেমেট্ৰিয়ে এবাৰ
তেওঁৰ প্ৰাৰ্থনা সম্পন্ন কৰি তেওঁৰ পঢ়া টেবুলত বহি আছিল৷ বেচেৰা মানসিকভাৱে
বিপৰ্যস্ত৷ কাৰণ, সিদিনা সন্ধিয়াই তেওঁ মহান পদাৰ্থবিদ আইনষ্টাইনৰ ধমক খাইছে৷ ১৯২৭ চনৰ
কথা৷ ব্ৰাচেলচৰ এখন কনফাৰেন্সত এই ধৰ্মযাজকজনে আইনষ্টাইনৰ থিয়’ৰি অব ৰিলেটিভিটিৰ ওপৰত এখন ৰচনা পাঠ
কৰিছিল৷ যিহেতু আইনষ্টাইন স্বয়ং সেই সভাত উপস্থিত আছিল, লেমেট্ৰিৰ আগ্ৰহৰ সীমা নাছিল৷
লেমেট্ৰিয়ে তেওঁৰ ৰচনাত দেখুৱাই যে
আইনষ্টাইনৰ থিয়’ৰি অব ৰিলেটিভিটিৰ সমাধানে দাবী কৰে মহাবিশ্বৰ প্ৰসাৰণশীলতাক৷ ই চাৰিওফালে
বিস্তৃত হৈ গৈ আছে৷ আইনষ্টাইনে তেওঁক ধমক দি ক'লে, "গণিতেৰে চব কথা বিচাৰ নকৰিব৷ অন্ধৰ দৰে
গণিতক অনুসৰণ কৰিবলৈ গৈ আপোনালোকে যি পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ সৃষ্টি কৰিব, সেয়া হ'বগৈ বাহুল্য বিজ্ঞান (এবোমিনেবল
ফিজিক্স)৷"
লেমেট্ৰিয়ে তেওঁৰ ডায়েৰীত লিখিছিল --
মই মানসিকভাৱে সম্পূৰ্ণ বিপৰ্যস্ত হৈ পঢ়া টেবুলত বহি আছিলো৷ তেতিয়া এটা মহ আহি
মোৰ কাণৰ কাষত গুণগুণাবলৈ ধৰিলে৷ তাৰ কাম মোক বিৰক্ত কৰা, মই কিন্তু বিৰক্ত হোৱা নাছিলো৷ মোৰ এনে
লাগিছিল, সি মোক সান্তনা দিবলৈ চেষ্টা কৰিছে৷ মই তাৰ কথা বিলাক ধৰিব পৰা
নাছিলো৷ সি যে মোক অকল সান্তনাই দিছিল, তেনেকুৱা নহয়, মোক মোৰ কাম চলাই যাবলৈও কৈছিল৷
তাৰ দুবছৰ পিছত এষ্ট্ৰোনোমাৰ হাবুল
ডাঙৰীয়াই মাউন্ট উইলছন অভজাৰভেটেৰিৰ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ শক্তিশালী দূৰবীণটোৰে
পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰি ঘোষণা কৰিলে, আটাইবোৰ গেলেক্সিৰ মিল্কিৱে গেলেক্সিৰ পৰা
আঁতৰি গৈ আছে৷ মহাবিশ্ব সম্প্ৰসাৰণশীল৷
আইনষ্টাইনে লজ্জিত হৈ লেমেট্ৰিলৈ চিঠি
লিখিলে, "আপোনাৰ থিয়'ৰিটো অতি সুন্দৰ আছিল৷ আপোনালৈ মোৰ
অভিনন্দন৷"
জীৱিত মানুহৰ জীৱনৰ এছোৱা পাৰ হৈ যায়
সুন্দৰৰ সন্ধানত৷ কোনোবাই জোনাকী পৰুৱাৰ মাজতে সৌন্দৰ্য্যৰ সন্ধান কৰে, আৰু লেমেট্ৰিৰ দৰে মানুহে বিগ বেংক থিয়'ৰিৰ মাজত সৌন্দৰ্য্যৰ সন্ধান কৰে৷
মৃত্যুৰ পিছতো চাগে মানুহে সৌন্দৰ্য্যৰ
সন্ধান কৰিব৷ পিছে কি সৌন্দৰ্য্যৰ সন্ধান কৰিব?
মই মোৰ মৃতদেহৰ বাবে খন্দা কবৰ দেখিছো,
বৰষুণ
দেখিছো, দূৰৈত মাইকৰ শব্দ শুনিছো৷ ইহঁতক হয়তো কোনেও জনোৱা নাই যে ডেডবডি
নাহে৷
এটি বিশেষ ঘোষণা -- কালামাকান্দাৰ কৃতী
সন্তান, বিশ্ববিদ্যালয়ৰ 'প্ৰবেচৰ' ইফটেখাৰ ইছলাম ডাঙৰীয়াৰ..
দিনৰ পোহৰ দ্ৰুততাৰে কমি আহিছে৷ আজি
ৰাতিও জানো বৰষুণ থামিব, আৰু সেই বিশেষ দিনটোৰ দৰে জাকে জাকে জোনাকী
পৰুৱা ওলাবনে আজি? এনেকুৱা লাগিছে, আজিও তাকেই হ'ব৷
মই বা মোৰ চেতনা বা অন্য কিবাটো এতিয়া
দিলু ৰ'ডৰ ঘৰত, মোৰ নিজৰ ঘৰত৷ ইয়ালৈ কেনেকৈ আহিলো, নাজানো৷ মোৰ অৱস্থা সোঁতত উটি যাবলৈ
দিয়াৰ নিচিনা হৈছে৷ সোঁতে যিপিনে উটুৱাই নিব, সেইপিনেই যাব লাগিব৷ নিজৰ ইচ্ছামতে একো
কৰিব নোৱাৰো৷ বোধহয়, মোৰ চিন্তা নিয়ন্ত্ৰিত৷
নিজৰ ঘৰলৈ আহি মই আনন্দত অভিভূত হৈ
পৰিছো৷ এনেকুৱা লাগিছে, কত দিন, কত ৰাতি মই ঘৰৰ বাহিৰত কটাব লগীয়া হৈছিল৷ এতিয়া উভতি আহিছো৷ সকলো আগৰ
দৰেই আছে৷ পলিনে তাইৰ ৰূমত ইন্টাৰনেটত জানো কি কৰি আছে! হয়তো ফেচবুক আপডেট দিছে৷
ৰুবিনাই শ্বাৱাৰৰ তলত গা ধুই আছে৷ ৰাতিপুৱা দহটা বাজিব৷ এইটো সময়ত তাই এবাৰ গা
ধোৱে৷ গা ধুই পুৱাৰ জলপান খায়৷ আৰু এবাৰ গা ধুৱে ৰাতি শুবলৈ যোৱাৰ আগত৷
পাকঘৰত এজনী নতুন কাম কৰা বাই দেখিবলৈ
পালো৷ তাই ৰুবিনাৰ ব্ৰেকফাষ্ট ৰেডি কৰিছে৷ এখন পাউৰুটি, এগিলাছ মাল্টাৰ ৰস, একাপ গাখীৰ, এটা সিজোৱা কণী৷ টি-পট ভৰ্তি পাতল ৰঙা
চাহ৷ ৰুবিনাই ব্ৰেকফাষ্ট কৰাৰ ফাঁকে ফাঁকে চাহ খায়৷ দিনৰ প্ৰথম চিগাৰেটটো পিছে
আগতেই খাই ল'ব৷ মাল্টাৰ ৰসত চুমুক দি দি৷
কাদেৰ পাকঘৰলৈ সোমাই আহিল৷ সি সৰুকৈ ক'লে, "ড্ৰয়িং ৰূমত আলহী আছে, একাপ কফি দিয়ক৷ চেনী-গাখীৰ নিদিব,
ব্লেক
কফি৷ চেনি-গাখীৰ নোহোৱাকৈ মানুহে এইবিলাক বস্তু যে কেনেকৈ খায়, কোনে জানে!”
ছালমাই ক'লে, "কফি আপুনি নিজেই বনাই নিয়ক৷ মোৰ হাত
বন্ধ৷"
কাদেৰে ক'লে, "গেষ্ট কোন শুনিলে হাতৰ কাম বন্ধ হৈ
যাব৷ ডিটেক্টিভ ব্ৰান্সৰ ইনছপেক্টৰ৷
বাইদেউক এৰেষ্ট কৰিবলৈ আহিছে৷"
"কি কয়?"
***
